W dniu 1 stycznia 2019 roku w życie weszły przepisy nowelizujące ustawę z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych. Nowe regulacje wprowadzają ważne zmiany w prawie związkowym, spośród których na szczególną uwagę zasługują:
- Realizacja wygranej przez OPZZ w dniu 2 czerwca 2015 roku sprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym: rozszerzenie prawa koalicji związkowej na osoby wykonujące pracę na podstawie innej niż stosunek pracy, jeżeli:
- nie zatrudniają do tego samego rodzaju innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz
- mają takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy.
Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych otrzymały zatem osoby wykonujące pracę zarobkową na podstawie umów cywilnoprawnych (m.in. umowa o dzieło, zlecenia, świadczenia usług) oraz samozatrudnieni.
- Podwyższono progi tzw. reprezentatywności zakładowej:
- 8% (dla organizacji przynależących do reprezentatywnych central związkowych) oraz
- 15% (dla pozostałych organizacji związkowych).
- Przy ustalaniu regulaminu wynagradzania, premiowania, pracy, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, planu urlopów, określonych okresów rozliczeniowych przy określaniu reprezentatywności organizacji związkowej będzie brany pod uwagę dodatkowy czynnik, a mianowicie zrzeszanie co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy. Jest to zabezpieczenie przed tym, aby w rozmowach dotyczących ważnych spraw pracowniczych uczestniczyły organizacje mogące się wykazać odpowiednią liczbą członków będących pracownikami, a nie jedynie np. zleceniobiorcami.
- Wprowadzono zasadę: dana osoba może być uwzględniona na rzecz uprawnień tylko jednej – wskazanej przez tą osobę – zakładowej organizacji związkowej.
- Wprowadzono szczegółowe zapisy dotyczące nierównego traktowania z powodu przynależności związkowej (np. odmowa zatrudnienia związkowca, niekorzystane kształtowanie jego wynagrodzenia, pomijanie przy podwyżkach czy awansach, a także przy typowaniu do szkoleń). Ciężar dowodu: po stronie pracodawcy, który musi udowodnić, iż podejmując konkretne decyzje kierował się obiektywnymi powodami.
- Na rzecz uprawnień zakładowej organizacji związkowej, oprócz pracowników, będą zaliczane również inne osoby wykonujące pracę zarobkową pod warunkiem, iż osoby te świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy.
- Obowiązek informacyjny zakładowej organizacji związkowej względem pracodawcy o liczbie członków – co 6 miesięcy, w terminie do 10 lipca i do 10 stycznia.
- Każda z organizacji związkowych oraz pracodawca może zgłosić pisemne zastrzeżenie co do liczebności danej zakładowej organizacji związkowej. Wówczas ta organizacja związkowa musi wystąpić do sądu o weryfikację liczby członków. Jeżeli organizacja, wobec której zgłoszono zastrzeżenie, prawomocnie wygra sprawę, to wówczas przez okres 1 roku nikt nie może ponownie podważać jej liczby członków.
- W przypadku dwóch lub więcej reprezentatywnych organizacji związkowych należących do centrali związkowej wchodzącej w skład RDS – w razie negocjacji spraw zbiorowych – należy utworzyć wspólną reprezentację. W przypadku jej niewyłonienia, reprezentatywną organizacją związkową jest najliczniejsza oraz każda inna pod warunkiem, że zrzesza co najmniej 15% załogi.
Uwaga: powyższa zasada nie ma zastosowania do pozostałych uprawnień reprezentatywnych organizacji związkowych, np. w zakresie szczególnej ochrony działaczy związkowych.
- Wskazano przykładowy katalog informacji udzielanych przez pracodawcę na wniosek zakładowej organizacji związkowej. Znalazły się w nim m.in. informacje dotyczące:
- działalności i sytuacji ekonomicznej pracodawcy,
- warunków pracy i zasad wynagradzania,
- stanu i struktury zatrudnienia.
Pracodawca udziela zakładowej organizacji związkowej informacji w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku.
- Wprowadzono dwa terminy na wyrażenie zgody lub odmowę wyrażenia zgody przez zarząd zakładowej organizacji związkowej na zwolnienie chronionego działacza związkowego:
- 14 dni roboczych w przypadku zamiaru wypowiedzenia stosunku prawnego przez pracodawcę,
- 7 dni roboczych w przypadku zamiaru rozwiązania stosunku prawnego przez pracodawcę.
Uwaga: w przypadku upływu tych terminów – brak reakcji zarządu organizacji związkowej traktowany będzie jako wyrażenie zgody na dokonanie danej czynności przez pracodawcę.
- W razie bezprawnego zwolnienia chronionego działacza związkowego, wykonującego pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, działaczowi będzie przysługiwała jedynie rekompensata w wysokości 6 – miesięcznego wynagrodzenia. Osoba ta może jednak dochodzić odszkodowania lub zadośćuczynienia przenoszącego wysokość rekompensaty.
- Wprowadzono regulacje karne (kara grzywny) w stosunku do działaczy związkowych w przypadku:
- podania zawyżonej liczby członków związku zawodowego w celu uzyskania uprawnień zakładowej organizacji związkowej lub reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej,
- przeznaczania dochodu z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek na cele niesłużące realizacji zadań statutowych związku lub dzielenie go pomiędzy członków związku,
- braku zawiadomienia KRS w terminie 30 dni o zmianach do statutu.
sporządził: Wydział prawny OPZZ